Saturday 18 June 2011

SERMON

RINGTU NUN ZALENNA
(II Kor 3:17)
-Zohmingliana
    Zalenna hi mihring mi ti-mihringtu, awmze neia min nuntirtu a ni. Zalenna tel lo chuan kan nih tur ang kan ni thei lova, hmasawnna kawngah kan thanglian thei thin lo a ni.
    Zalenna hi khawvel thilah mai ni lovin thlarau thilah te hlei hlei hian a pawimawh zawk emaw tih tur a ni. Kan duh emaw, duh lo emaw, bawhchhiat ni atang khan mi zawng zawng hi setana bawihah kan tang vek tih hi kan hre theuh awm e. Min bawihtu Setana sual-t<r chuan kan engkim hi a fanchhuah avangin kan thinlung pawh hi min thunun sak tlat a. Setana duhzawng leh lawmzawng te chu kan duhzawng leh lawmzawng a ni ta tlat mai. Min siamtu Pathian tan chuan thillung leh hnawmhne lek kan lo ni ta a ni. Mahse hmangaihnaa khat kan Pathian lung a dam thei thlawt lo. A neih zawng zawng zinga hlu ber a fapa mal neih chhun Isua Krista thihna kaltlangin Setana bawih ata min chhuah zalen leh ta. Kan fin, kan thiam, kan felna hmanga inti-zalen thei lo nang leh kei hi Pathian Beram No thisen hmanga tih zalen kan lo ni ta. Kan tih ve theih chhun chu Pathian khawngaihna lawm taka lo ‘Amen’ mai hi a ni e.
    Pa Pathianin zalenna dar Kalvari Kraws-a min vuaksak hnu chuan Pathian nena kan indaidanna bang, cherub leh mei khandaih vir tawn zawk zawk pawh lakkian niin, Pathian hmangaihna huan Eden-ah zalen takin kan cheng leh thei ta. Lalpa chu fakin awm rawh se. Faa vuah kan nih hnu chuan Amam kan Pathian nen chuan zalen taka lengdunin zalen takin kan lo inbepawp leh thei ta. Kan lawm leh lungngaih, duh leh mamawh zalen taka a hnena kan thlen leh thei hi kan va vannei tehlul em!
    Mahse hetih lai hian ringtu unau kara zalenna nun awm lo thin hi a va buaithlak thin tak em! Helai nun zalenna hi tun tuma kan sawi tur lai tak pawh hi a ni. Isua Krista thisena hjrin theuh theuh, rinna hmun khat, Baptisma hmun khat neitute inkarah hian eng vangin nge zalenna hian hmun a chan thin loh mai le? “Krista taksa” tia kan sawi thin Kohhranah meuh pawh hian a chang hi chuan zalenna nun hmuh tur a awm thin lo hialin a hriat thin. II Korinth 3:17 kan en chuan, “Lalpa Thlarau awmna apiangah chuan Zalenna a awm thin,” tih kan hmu. Amaherawhchu Pathian Thlarau hruai ringtute nunah erawh zalenna nun hmuh tur a awm loh chang a tam thin. Inhmangaiha inrem tawn tur kan nih laiin inelrel leh initsik reng renga hun hmangin mahni hmasial reng rengin kan khat a. A nei lote pek ve chu sawi loh, mahniin kan neih teuh chuan midang chu chhe vek mahse pawi tihna kan nei lo ni te hian alang thin. Penticost (Thlarau Thianghlim thlen ni) atanga ringtu hmasate awmdan chu kan chhiar a, kan sawi a, mahse kan chhutzui lova kan sawi liam leh mai thin. Kan thil neihte intawm vek a theih kher lovang, mahse kan nunah hian Pathian Thlarau Thianghlim hi zalen se la, inrel neuh neuh, insawi sep sep leh inmelh hrek hrek te hi a awm lo tur! Kan Pathian biak inkhawm leh Committee Meeting hrang hrangah te hian mitmei inveng tawn reng reng hian hun kan hmang thin mai lovang maw?
    Kan inkawmhona leh awmkhawmnaah te hian zalen taka Pathian hmangaihna leh Krista chanchin sawiin hun kan hmang thin angem? Ringtu awmkhawm e ti lo hian tu tute emaw chanchin tha lo lai leh tlinlohna lai sawi hian hun hi kan khawhral mai mai thin em? Chhungrila intai ran chung leh dik leh thiam inti tak chunga rawngbawlnaah hian Pathian Thlarau hi a cheng takzet angem le? Kan ringtu unaute nun chawm a, ti-thangliantu nge kan nih thutbettu? Krista tana sengkhawmpuitu nge kan nih tidarhtu? tih pawh hi kan inenchian a tul khawp mai.
    Chanchin Tha Johana 16:13 kan chhiar chuan Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawh em em min hrilh a: Chu chu Thutaka (Krista) min hruailuh a ni. Thalrau Thianghlim chuan kan nun hi Krista nih tir a tum a ni. Nuna Krista neitu theuh kan nih chuan keimahni hlawkna, ropuina leh mawina ni lovin Pathian hlawkna ropuina leh mawina chu kan chhungril nun luahtu ber a ni ang a. Pathian Thlarau Thianghlim hruai ang zelin zalen takin Pathian tan ke kan pen tawh ang. Thlarau Thianghlim zara kan nun Krista a nihna hmunah zel hian, “Keini zawng khawvelah chengin awm mah ila, kan khawsakna te chu vanah a ni si,” kan lo ti thei dawn a ni. Kan nunah Lalpa Thlarau zalen mawlh rawh se!

ARTICLE

LALPA LO KAL LEHNA NI A HNAI TA
-Thangpuii
    "Amaherawhchu, unaute u, a hun leh a ni, kawng thute reng ziaksak che u in ngai lo  ve. Lalpa Ni chu zanah rukru angin a lo thleng dawn tih nangmahni ngeiin chiang  takin in hre si a. "Muanna leh himna," tia an sawi lai takin hmeichhe nau vei angin chawp leh chilha boralna an chungah a thleng ang a, an pumpelh tawp lo vang. Nimahsela, unaute u, nangni zawng chu mi Ni chuan rukru ang a nanna tur che u-in  thimah in awm lo ve; eng fate leh ni fate in ni vek si a; zana mi kan ni lo va, thima mi kan ni hek  lo. Chuvangin, mi dangte angin i muhil suh ang u khai, i mengin i ngaihven zawk ang  u. Muhilte chu zanah a ni, an muthilh thin ni; zu ruite pawh chu zanah a ni, an  ruih thin ni. Nimahsela, keini zawng chhuna mi kan nih avang hian rinna leh hmangaihna awmphaw  chu hain, chhandam beiseina chu lukhuma hmangin i ngaihven zawk ang u. Pathianin thinurna tuar tur ni lovin, kan Lalpa Isua Krista zara chhandamna hmu  tur zawkin min ruat a ni si a; kan men pawhin, kan muthilh pawhin amah nena kan nun tlan theih nan ani chu kan thih aiin a thi a ni. Chuvangin, infuih tawnin, intisawt tawn theuh rawh u, in tih reng thin ang hian." (IThessalonika 5:1-11).
    Tun lai chu ka rilru-ah Lalpa lo kal lehna ni a hnaih tawhzia a lian hle mai a. He thu hian min pawlin min tiharh thin a. Sawifiah dan ka thiam lo va, ka rilrua a awmdan pawh ka sawi chhuak thiam lo va, ka thinlunga a fiah dan pawhin ka sawichhuak thei lo. Mahse, ka thiamna ni lovin ka rilrua a lan dan angin ka ziak a ni. Sawi thiam aiin a thu chhuak hi a fiah zawk a, thutak hi ka ziak ta chauh a ni.
    Kan kiangah Chanchin Tha reng reng ngaihsak lo an tam si. Ringtu piangthar intite pawh entawn tur leh hmuh tur a tlem si, Lalpa lo kal lehna hnaih tawhzia hi kan khawvel hun tawn hian a hril mek a. Boral mekte lah chuan Pathian thu hrilhlawkna anga kan khawvel hun tawng leh hun hnuhnung chhinchhiahna lo thleng mek pawh hi an hmu thiam si lo! Piangthar lemchang an tam em em a, Lalpa’n “..Buh lem leh buh tak chu lo to za rawh se,” a tih hi a dik chiang hle mai. Amaherawh chu buh lem chu buh tak zing ata thliara meia hal ral hun a la thleng ngei dawn a ni, inenfiah theuh ang u.
    Puitling leh naupang pawh, chhia leh tha hria chuan kan thil tih ang zelin  lawmman kan seng theuh dawn a, kan nun hi inbihchian tak tak a tul a ni. Pathian thutiam leh rorelte a dik tih hriat ringawt hi a tawk lo; kan nunah zalenna leh lungawina a awm em tih leh mite tan damna kan nei em tih hi kan inchhut fo tur a ni. Kan zingah Lal Isua hi a hring a hranin tunah lo ding ta se, engtin nge a hmuh ang che? I nunah a lungawi ang em? Kan hriatchian ang hian min hre chiang ve ang em? Kan Pathian hi thikthu chhe tak a ni a, amah aia ngaih pawimawh leh thlan kan neih thin chuan a thinurna kan la tawng baw mai ang tih a hlauhawm a ni.
    Pathian chaun inrem tak leh inhmangaih tawna kan awmho hi min duhsak em em a. Kan nun hi inbihchiang ila, midang rem loh leh hmangaih theih loh kan lo nei reng palh ange. Midang nena inrem tur chuan Lal Isua hmangaihna leh inngaihtlawmna kan tawmpui a tul thin, kan hmaa mi huai kal hmasate pawh khan Lal Isua tuarna leh hrehawmna te bakah a hlimna leh lawmna te pawh an tawmpui thin a ni. Lal Isua’n “Lawmte chu lawmpui ula , tap te chu tahpui rawh u” min ti a, kan ringtupuite lawmnaah lawmpui thei tur leh an natnaa tuarpui thei turin kan inhmangaihtawn a tul takzet a ni. A lang theiah chuah ni lovin, mi hmuh leh hriata tha mai ni lovin, Lalpa hriatpui-tlak leh a hruai theih turin inbuatsaih ila, thinlunga amah chawimawi thei turin i insiamtha leh ang u. Kan nun hi Lal Isua zah a, hmangaih a, chawimawi a, a rawngbawl a, a lo kal lehna ni hlim tak leh nghakhlel taka thlirtu ni thei turin in buatsaih theuh ang u. Lalpa lo kal lehna Ni a hnai em em tawh a, inpeih lote inpeih a hun tawh takzet a ni.
Lalpa’n kan zavaia tan malsawm rawh se.

Monday 13 June 2011

SERMON

TUN LAI KHAWVEL LEH RAWNGBAWLNA
    Kan chenna khawvel danglam zel avang hian Pathian tana kan rawngbawlna kawng hrang hrangah hian Kohhran hmalakna, FOD hmalakna, chhungkua leh mimalin kan thawhna kawngah tuna tha leh zung, sum leh pai kan sen ang tho sengin engtin nge hlawk zawk leh zau zawkin kan thawh ang? Vawi leh khata her danglam thut chu thil tha ber chu a ni chuang lo ang a. Mahse hun lo kal tur lo hmachhawn tura kan inbuatsaih a ngai a ni. Vawiina kan rawngbawl dan hi naktuka kan ringtu nun awmdan tur a ni. Ringtute’n kan tihmakmawh chu kan thlen chin atanga hmasawn zel tum hi a ni (Phill 3:16) Chutiang kawngah chuan inenfiah (Reinst respection) neih fo a tul a ni.
 1. Rawngbawlna chungchang: Pathian tana rawngbawlna hi rilru hriatchianna leh ngaihdana kalpui mai a tawk lo va, Pathain tana rawngbawlna chuan chhia leh tha hriatna (conscience) thiang takah zung a kai tlat a, chu chuan khawvel hi a ngam thin a ni. Rawngbawlnaah chuan Chanchin Tha ring lote’n Lal Isua an rin theihna tura Puanchhuahna leh khawtlang, ram nun (social concern) hmasawnna leh changkanna tura kal kawptir hi a tulin a pawimawh ta khawp mai. Kalpui thiam a har rih maithei. Mahse zira, nunpui a tul si a ni. Pathian rawn chunga ruahmanna kan siam a pawimawh a. Amaherawhchu ruahmanna uluk leh fel takin siam mah ila, zaah za chuan a hlawhtling kher lo maithei. Mahse ruahmanna kan siam loh phei chuan engtikah mah a hlawhtling tak tak dawn lo a tih theih awm e.
2. Hriatthiamna/Hriatchianna: Thil engpawh ti dawn ila kan tihtur kan hriatthiam/hriatchian a pawimawh a ni. Rawngbawlna kawngah pawh a ngaihna hre si lova hmalak a ngai a nih pawhin a ngaihna hria leh thiamna nei rawih emaw, min finchhuah tura rawn thiam te pawh a pawimawh khawp mai. Kawng tamtak thlirin tuna kan practice lai thenkhat hi chu tha tawk tawh lo leh kan rilrua kan pawm chiah tawh loh pawh a awm ang. Hmana thil tha kha tunah chuan a tha tawh kher lo maithei. Hmana tha lo leh kan la practice ngai lohte pawh vawiinah chuan Pathian hman zawk pawh a awm maithei. Dap fuh a, dap hmu tur chuan Patian kan rawn fo a ngai ang. Tin, rawngbawlna kawnga hmalakna hrang hrangah hlawhtlinna leh hmasawnna thuah hian hruaituin nasa takin mawh a phur bawk a ni. Mahse kan tun dinhmunah hruaitu tha neih tulna leh tangkaina kan la hrethiam tawk lo niin a hriat bawk a ni. Hun lo awm zel turah hruaitu tha nei tura kan chhia leh tha hriattna chik leh zuala Pathian rawn chunga kan hman te pawh a pawimawh awm e.
3. Ringtu nun/Mawhphurhna: “I hausakna i hloh chuan engmah i hloh lo va, i hriselna i hloh chuan thil thenkhat i hloh a ni; nundan (character) i hloh chuan thil engkim i hloh a ni,” tih hi hmakhawsang atanga vawiina ringtu nun kawngah pawh hian thudik a la ni reng a ni. Krista ringtu nundan tura nungin rawng kan bawlin kan nun leh rawngbawlna hian innghahna tak tak a nei em? Pathianah kan nun leh kan rawngbawlna a innghah a, kan chawlh thin a va pawimawh em! Chu chuan kan nunah hmasawnna a thlen ang a, mihringa lungrualna ni lo, Pathian vang zawka lungrualna a thlen ngei ang. Rawngbawlna hrang hrangah nihna leh mawhphurhna kan chelh a, thahnemngaihna leh hlenchhuah duhna kan neih si loh hian ‘Sual’ a ni mai em? Kan nun leh rawngbawlna hian innghahna leh chawlhna a neih loh chuan Pathian tana kan inpekna leh thahnemngaihna hi a bo telh telh ang a, Pathian vanga ti ve, thawk ve, chan ve-a inhria, rawngbawl ve nia inngai reng chung si hian thang thei si lo, rah chhuak thei bawk si lo hian kan awm em? Hruaitute leh rawngbawlpuite an hriatah leh an bulah chuan kan fak a, an awm loh leh hriat loha kan sawi duhdan te, mahni thu kan duh lutukna te, kan rinawm dan leh that dan pawnlawi lutuk te hi kan rawngbawlna hian thansan thei se la kan rawngbawlna hian rah duhawm zawk a chhuah ngei ang. Inngaitlawma rawngbawltu rinawm takte hi Pathianin mal a sawm thin si a.
4. Committee Rorel leh Member te: Kohhran leh Pawl rorel kawngah pawh tawngkam lar tak ‘Good Governance’ (Rorel dan tha leh bawhzui dan tha) tih hi rawngbawlna kawngah hian a pawimawh chho dawn niin a hriat a. Khawvel changkang chho zelah hian kan hre chho zel dawn ni pawhin a lang. Pathian ram zauhna atan rintlakin ro kan rel em? Kan rorel tihlawhtling turin hma kan la tha em? Hlawhtling tak taka malsawmtlak turin kan bawhzui reng em? Kan rorel leh rel dan hian eng nge a tum? Eng nge a kawh ber? Eng nge a hrin chhuah? tihte kan ngaihtuah nawn fova, chuta tang chuan hmalak dan tur tha lehzual ngaihtuah nawn fo ila, rah duhawm lehzual kan chhuah ngei ang. Mahni tanghma haia theihtawp kan chhuah ang hian kan ringtupui tamtakte chuan mahni nawmna leh hlawkna tur kalsanin Krista tan thinlung leh tihtakzetin tha leh zung an seng mek a ni.
    Chutih rualin a reltu member tinte hian aiawha ro kan relsak member te hian eng angin nge min ngaih ang? Kan nun chhut let fo a pawimawh. Kan rorel hlawhtlin nana thawh kawngah hian kan thawk tha em? A changa mahni rorelah pawh hmin zo mang lo, sawisel lama ramtang kan ni em? Ringtu nunkawng leh Pawl anga rawngbawlnaah beisei tur chuang awm tawh lo, rin dawna rin tak tak theih loh, rin loh dawna rin ngai si ni tea min hmuh chuan thil tha tak tak relin ruahmanna tha siam fo mah ila rah tha a chhuah tak tak thei chuang lovang. Thatna leh danglamna nei chuang lo, mite tana thil tha tihte pawh lawma, rawngbawlnaa ngai thei lo kan nih chuan kan rinna leh rawngbawlna chhut nawn fo a ngai ngei ang.
    Tun lai changkanna hian Kohhran, khawtlang, pawl, inchhungkhur leh mimal nun a sawi danglam nasa em em a. Kan duh emaw duh lo emaw, kan ni tin nunah kan nunpui chho zel a. Rawngbawlna kawng tamtakah chuan hnawkna chen tamtak a awm ta. Mahse do va, hnualsuat ngawt theih a ni si lo. A hmachhawn dan kan zir a, hman tangkai dan kan ngaihtuah zel te pawh a ngai niin a hriat. Amaherawhchu hriatna leh thiamna lo pung zel hi Pathian tel lo chuan a tawp- chhiatna leh boralna a ni. Bible-in, “Mi ngaiha kawng dik ni awm tak, a tawpa boralna ni si a awm,” a tihte nen pawh a ngaihruat theih mai awm e.
“Nang erawh chu engkimah fimkhur la, hrehawm tuar la, Chanchin Tha hriltu lam hna thawk la, i rawngbawlna kha hlen rawh.” (II Tim 4:5)


ARTICLE
CHANCHIN THA, PATHIAN THILTIHTHEIHNA
    Kan ram hi tunhmaa a dinhmun leh tunlai dinhmun tehkhin chuan a danglam em em tawh mai. Tun hma kum 1940 lai bawr vel thleng khan tana hnathawh thawmhnaw atan pawha kan duh loh hi an chawlhni thawmhnaw tha ber kha a ni ve mai a.  Dam lohin ramhuai tlawn na’n ran thisen hmangin an inthawi thina. Thim an hlau a,mitthi an hlau a, sih te, thingzung kai te, leiruangtuam te an hlau bawkin milu la hnam kan nia, T.V-a kan hmuh thin Africa rama hnam mawl ang chiah hi kan niin sawi sen rual a ni lo.
    Chutiang taka hnam mawl leh rethei, mi thim, mi bo chu Pathian rilru, a hmangaihna chuan chhandam a duh a. Sap Upa leh Pu Buanga tirin Pathian thiltihtheihna chuan min tidamin nunna min pe tain tun dinhmun nuam leh sang takah hian min lo hlangkai ta a ni. Pathian Fatlum kan inti thei hial awm e. Kristian ram zaah za kan inti a missionary-te kan tir chhuak ve ta hial a. Kan silhfen a changkangin kan ropui hle ta mai a. Malsawmna dawnga heti khawpa kan lo ropuia kan lo changkang ta hi a ropuiin Pathian zaha, chawimawia, faka a rawngbawl tur hi kan ni ngawih ngawih mai le! Chungleng savate leh ramsa, rannungte hi an mizia a danglam lo a, an hram dan ngai rengin an la hrama. Amaherawhchu mihring Amah anna neia a siamte hian ropui, hausak, changkan kan thiam lo hle mai.
    Sap ram min hringtute chanchin kan hriatin Biakin a ram a, inkh^wm tur an awm lo an ti a. Khawvel hi sex lamah an tlan nasa a, khawvel parmawina an chen a khawvelin an intihlim ta zawk a. Pathian tihna an thlachham ta a ni. A nih leh kan ram ve hi inenchiang ila ram nuam, ram ralmuang, ram thianghlim leh ram zalen leh inhmangaih tawnna ram ni ve hial tawh awm kan nih lai hian khaw tin maiah zurui, zu zuar, ruihtheihthil ti, rukru, mi rawk ching, tual that, eiruk, tangka sum ngainat, lal inchuh, insawi chhiat, mahni hmasial... Heng bakah hian piangthar inti inkhawm duh lote \awng\ai ngai lo, thilpek pe hreh tlat te kan va tam si em ! Missionary tirchhuak zaah za kan intih lai hian hei hi kan dinhmun a nia. Kan eizawnna kawngah pawh hian dikna hi kan hnawla , tura hrai sate hi kan zuara sa hrisel lote kan zuar a, tling lovin kan buk bawk a. Kan hlawkna a nih dawn chuan inbum kan hreh lo va a leitu leh a eitute hi lo vanduai mahse pawi tihna a awm tawh lo.
    ‘Tihdam theih loh hri kan vei a ni e, tihian i awm mai mai ang’ kan ti mai dawn em ni ang le? Tirhkoh Paula chuan, “Tihmakmawh ka chungah a in nghat,” a ti a. Pathianin Ezekiela hnenah a mi Israelte hnenah an ngaithla emaw ngaithla lo emaw Chanchin tha i hrilh tur a ni a ti a. Kan veng leh khuaah te hian thawh tur a va tam em! Ringtute inkhawmna leh Pathian fak honaah te hian kan zinga tel ch^kna pawh an nei lo a ni awm e. Inen chian ngai a tam hle mai. Chanchin tha avang hian mite kan hruai zo lo kan ti phur zo lo hle ta mai. Kohhranah pawh kan tih thinte chu la ti zel thin mah ila nun thar, lawmna thar, boruak thar a awm mawh hle ta a ni. Kan chhungkua bikah pawh hian kan eng zo bik nange aw tih tur a ni ta!
    Pathianin thiltihtheihna pawh min pe a, thihna chunga thuneihna leh vanram chahbi min kawltir ringtute hian kan r^lthuam pawh hi kan hmang tha peih ta bik lo em ni le? I kiangah thimah mi an thi, thlanah thlamuanna nei loin a ti... thlamuanna nei lote hnenah Chanchintha hril turin Lal Isua’n min duh a ni. Hun khirh tak chu a lo thleng mek zel a, huaikawm-bawl te, tha duh hauh lo te, mahni hmasial te, tangka sum ngainatu te an pung zel a. Setana pawh nasa takin a tang niin a lang a ni. Kan thil neih computer te Tv te Mobile phone te pawh hi Isua lamah min hruaitu a nih loh vaih chuan hurna, inthlahdahna, sual lam pan tirtu, chapona, lemchanna tha lo tichhuaktu a ni mai. Chanchin tha a lal lohnaah sual a ngampa a, Lalpa tel lo nun tleina atan a ni mai.
    Chanchin |ha hian kan in chhungah lalna leh thuneihna chang se la, chhungkaw maicham vawn nunnaah te Pathian ram tana thilpek pekah te sawma pakhat pekah te thlarau bo vei naah te, Chanchin tha hrilhna kawngah te kan thang ngei ang. Hrem kan tawh loh na’n Chanchintha leh thlarau bo man hi kan tihtur a ni. Chanchin tha hi chhungkaw damna leh mimal damna kan ram damna leh hmasawnna tur a ni. Chanchin |ha Pathian thiltihtheihna a ni e.

Friday 20 May 2011

SERMON

KROSS THU
    
         Lal Isua leh Kraws chungchang hian Thlarau lam atang kher lo pawhin ngaihven a hlawh em em mai a. Khawvel mithiam, a bikin thilhlui haichhuak pawl (archaelogist)-ho pawhin Isua Kraws te, a thlan te, a thihdan chungchang leh a thawhleh dan chungchanga thil hriat leh khawvel hriata evidence pho chhuah theih an chak a, thudik tluantling chiah lo thlengin an thehdarh fo mai a. Hei vang hian thudik hriat pawh a har a. Tun laia video pakhat lar takah chuan Isua Kross awmna hlui hmuchhuakin an insawi a. An sawi dan chuan Isua Kraws awmna lai chu tlang pang atangin a khi tlang thla ruak mai a. Isua naka an chhunna thisen far chu lei hnuaiah put thlain Israelte Pathian Bawm, tuma hriat loha a ruka lei hnuaia lo inphumah chuan a far thla a, a thisen farna chu kil thum neiin triangle shape ang hian a la dum niin an sawi a ni.
    Midang pawhin Isua tuamna puan thisen kai chu an dahna Biak In atanga ru chhuakin a thisen sample chu an la a, Isua DNA an nei niin an insawi bawk a. Anmahni tawngkamah phei chuan “Pathian DNA kan nei ta,” ti hialin an sawi a ni. Thenkhat sawichhetute pawhin Isua leh Marthi chu nupa angin an sawi mek bawk a. Eng pawh nise tun tuma kan ngaihtuah atan chuan helam hi chu chhui thui hman loah inngai mai ila. Kan Pathian Thua chiang taka a lan danin Isua hi Jerusalem kulh pawnah Kalvari tlangah Golgotha ‘luruh hmun’ an tihah chuan midang pahnih nen Kross-ah an khengbet a ni.
    Kross hi khawvelah a lar hle mai a. Thawnthuah phei chuan Thlahrangte leh vampire te pawhin an hlau hle niin an lantir thin a ni. Kross chu thil kawkawlh sawina a ni mai a. Kan in bangah te khawlaiah te pawh thil kawkawlh chu kan hmu fo thin. Kross hrim hrim hi ngaihsanawm tak leh thil thianghlim, ramhuaite hlauh tur niin a lang lo. French Revolution laia mi lu tanna khawl (guillotine) ang mai khan he thing-kawkalh, mi tamtak tihhlumna hi a rapawm duh viau zawk awm e. Kalvari tlang pawh hi tlang mawi leh ngainatawm tak a nih a rinawm loh a. Misual an tihhlum thinna hmun a ni a, ‘Golgotha (Luruhhmun)’ an tihna chhan pawh hi thenkhat chuan a tlang hi luruh pian ang tak a ni thin an ti a. Thenkhat erawh chuan, mi tamtak tihhlumna hmun a nih vang a ni an ti bawk a. Eng pawh chu ni se, mi tamtak thlaphang mangang leh thi tur chalchang aurawl hriat fona hmun leh thisen luanna hmun, rapthlak taka mihring tihhlumna hmun a nih avang hian a hming sawi ringawt pawh hian dawihzep rilru chu a tim ur ur thinin ka han ring deuh a. Han zeldin thubawl ta zel ila, a hun lai hian he tlang hi “A hrang,” tia an thlahrang hmuh sawi tur hria pawh an awm nual ka ring!
    Kan hlaah te hian “Aw tlang mawi Kalvari” ti tein ngainatawm takin sawi mah ila, mihring rilru pangai atang chuan Golgotha leh Kross chu ngainatawm loh tak mai, tihbaiawm zet mai an ni zawk a ni. Nimahsela chu thil tihbaiawm tak mai chu hlaah “Kei ka tan chu kraws chu ngaihhlutawm ber a ni” tiin kan sa tlat si a; eng vang nge? A chhan chu keini misualte chhandamna tura tling zo awm chhun Pathian fapa thisenin a bual tlat a ni. Lal Isua taksa kan tana hlana a awmna hmun leh a thisen kan tana leihbuaka a awmna hmun, kan damna awmchhun Kraws hi ringtu tan chuan a ngainatawm a, luruh hmun pawh hmun mawi a lo chang thei ta zawk a ni.
    Kalvari tlangah chuan Kross pathum a ding a. A sira Kross pahnihte chuan kan tan awmzia an nei lem lo. Misual thihna an ni mai. A laia Kross ding erawh hi chu tling lo min titlingtu, thiam lo thiamchanna a ni a. Thing tha an hmang emaw an cheimawiin an nawt mam bik emaw a ni chuang lo. Nimahsela Pathian fapa, a taksa leh thisen hmanga nun nei lote hnena nunna pe theitu chuan hrehawmna, hmuhsitna leh na tinreng tuarin a nunna kan tan a hlan ta a. Pathian ni mahse mihring ang chiaha na hre mi, hrehawm tuar thei, hlauh leh zah pawh hre miah a insiam a, hreh chung chungin, hlau chung chungin, na ti chung chungin a ni kan tan tan a tuar ni.
    A vei apiangte chuan “Pathian fapa i nih chuan Kraws atang khan lo chhuk ta che,” an ti a. “Pathian a ring alawm amah hi tunah hian chhandam rawh se; Pathian fapa ka ni a ti si a,” an ti a. Misual thi tura hrem takngial pawhin, “Krista chu i ni lovem ni? Intidam la keini pawh min tidam ta che,” tiin a au el a. A thiltihtheihna te, a Pathianna te, Krista chhandamtu a nihna hmang tein amah an fiahin an thlem a, hei mawlh hi tuar a har ka ring thin. Setana pawhin “Pathian fapa i nih chuan,  heng lungte hi chhanga chan thu pe rawh; Pathian fapa i nih chuan tla thla la... i chungthuah zawng ...” ti tein Pathian fapa a nihna hmangin fiah leh thlem a lo tum tawh a nih kha. Mihringah chuan kan nih reng leh kan dik rengna lai taka dawta min puhna leh min chona, min fiahna hi thlemna tuar har lai tak a ni fo thin reng a. Hneh loh turte ai chuan ngam zawng takte min tihna pawh thin a ur hma thin. Lal Isua tan hian angel sang tam tak koh thlak a, a kilhna thirkhente chu mitkhap kar leka phawi a, Pathian fapa a nihzia lantir tur leh dawta an hekna zozaiah te a dikna lantir tura Kraws atanga chhuk hi a har reng reng lo. Mahse theih loh chhan pakhat a nei; a kilhna thirkhen chauh khan Lal Isua kha a khengbet lo, misual chatuana boralna meipuia lut tur nang leh kei min hmangaihna chauh chuan a kilhna phawi tur leh Kross atanga chhuk thei lovin a khengbet a ni zawk.
    Mi thenkhat chuan, “Pathian hmangaihna hi kan sawi tam lutuk a...” an ti fo thin, a dikna lai a awm ang. Nimahsela Pathian hmangaihna hi sawi zawh theih a ni lova, chatuan pawhin a chanve pawh kan sawi seng dawn lo. Pathian min hmangaihna chu a takin Kraws-ah chuan a lo lang ta a, chu hmangaihna thinlunga hretu chuan hmangaihna vekin an chhanglet lo thei lova, mite hmuhsit Kraws chu an lo thlang ta thin a ni.

ARTICLE

        SOUND SYSTEM LEH A KAIHHNAWIH

         Puipunna hmun reng rengah hian sound system hian hmun pawimawh taka luah lo thei ta lo. Inkhawmna a ni emaw, fellowship a ni emaw, khawtlang punkhawmnaah emaw pawh ni se sound system a that loh chuan programme a hlung tak tak thei lo. Thusawi ngaihthlak a ngaih hunah te, zai ngaihthlak a hunah te, rimawi kan mamawh hunah te hian hmun lian tham leh mipui tam tham punkhawmnaah chuan mihring aw leh ri tha taka kan hriat theih a ngai a ni.
        Mihring bengin ri a hriat theih chin sang ber leh hniam ber inkar hi 20hz - 20khz a ni a. Chutiang ri pe chhuak thei tur tawngrinna (microphone) te, speaker te leh amplifier te kan mamawh a. Kan hmanraw hman azirin ri sang ber leh hniam ber kan mamawh loh chang a awm thei bawk. Thu kan sawi hian kan aw ki hniam ber leh sang ber kan hmang kher lova, mi naranin chutiang aw kan chhuah thei vek kher bawk lo. Hmanraw tha, ri hniam leh sang dik tak leh mawi taka pe chhuak thei leh tlo si te chu to tak tak an ni tlangpui a, tun laiah phei chuan in zau tak chhunga mipui pungkhawmin a rin zawng inang veka an hriat theih tura hmanraw duan te pawh a awmin a tha tulh tulh a. Kan ram Biak In vela kan hman ve phak tlanglawn te hi chu hmanraw veivak (portable) leh chanvo neituin ama aw a hriat vena tur (stage monitor) atana duan an ni tlangpui.
        Ram changkangah chuan Biak In, Hall leh puipunna reng reng hi eng, boruak thianghlim leh ri leh hmanraw hrang hrang awm dan tur ngaihtuah saa mithiamin an duan a ni tlangpui a. Kan ramah chuan a rem dan danin kan phuahchawp nawk nawk a la ni ber a, kan hmanrua pawh duhthu a sam lo va, kan phak tawkah hian tha thei ang bera hman kan zir a la tul rih a ni. Kan Biak Ina kan hmanraw neih thenkhat vantlang tana hman tangkai dan lo thlir ila:
1) Microphone    :  Tawngrinna hi chi hrang hrang a awm a. Biak Ina thusawina atana kan hman ho leh tie clip te hi condenser (cardioid) an ni tlangpui. Condenser hi studio-a ri dang awm lohna hmuna hla tak atanga kan ri duh man pha tur microphone chak bika duan an ni. Hnaih lutuk chuan ri pup pup a siam thei a, a chak em avangin ri hrang hrang a man hma bik a a kiu awl thin. Hman thiam chuan tangkai tak, hman thiam loh chuan buaithlak tak a ni thei. Dim an ngai bik a, pen ringawt paw’n a chhe hlauh thei. Test dawn chuan tawng chhin mai a tha ber.
        
Zaina leh zaihruaina atan hian dynamic microphone kan hmang ber a, hnaih deuha hman tur, ri dang man tel lo thei ang ber tura manna lai bik nei (unidirectional) a duan an ni. Tihpalh pawh a dawl deuh.
2) Speaker    :  Speaker hi amplifier nena neih kawp ngai, power pek chawp ngai chi (passive) leh powered (active an ti bawk) a awm a. Chi hrang a tam khawp a, kan neih phak tlangpui hi multipurpose ‘Ren tin daih’ tih ang deuha duan an ni a. Bi-amplified an ni ber a, a hnuaia speaker lian ri thum (Low frequency) chhuahna tur leh a chunga ri sang (High Frequency) chhuahna tur dah an ni. Ri hniam tak thleng pe chhuak thei chu a lian bik tlangpui a, 15 leh 18 inches hi a tlanglawn an ni. A coil pawh a bik taka duan an ni. Kan sawi thui hman lova, a zuartute sawi ringawt ni lova, Watt rating an pek dan te, Frequency range te, SPL te amplifier class thlengin a dik tak zir chian a pawimawh. Company hrang hrang siam a inang lo a, a man pawh a insan hleih hle. Dim an ngai a, hman thiam tawk loh vang te, Biak In mamawh tawka chak leh tam kan neih zawh loh avanga a load lak theih ai sangin kan hman vang tein kan tihchhiat phah fo.
3) Rimawi hmanrua te    : Khuang, keyboard, guitar, bass guitar, drumset te kan hmang lar a. Khuang leh drumset hi a volume duh ang tawka pe chhuak tur chuan a rikna hmun tur a bika duan emaw, electronic hmanrua hman emaw a ngai. Khuang pawh hi electronic kan la hmang thuaiin a rinawm. Rik dan tur leh hunbi fel tak an nei a, hman thiam chuan zai tinuamtu leh inkhawm boruak pawh vawrh kang dawrh thei an ni. Hman thiam loh erawh chuan bengchheng an tling thuai thin.
        Tun laiah mi tamtakin sound system tha tawk lo kan buaipui a. Nimahsela kan neih zawh tawk erawh kan ngaihtuah tel a tha awm e. Zai mi pakhat chuan Biak In pakhatah a zai chu tihkhawk a duh a, chutiang hmanrua an lo nei si lo a, a ang zui hrep mai! Thusawitu pakhat pawhin a duh tawka a rin loh avangin Mizorama sound operator tha ber pawla an sawi thin chu “I va thiam lo ve” tiin a hau hrep mai a nih chu! Hmanraw enkawltu chu a rilru a fim a pawimawh a. Hmanruaah hian kan hmanraw neihin a tlin tawk enna (meter) a awm a, kan duh aia a zawi a, min sawisel luai luai a nih pawhin pelh loh hram tur a ni. Kan hmanraw tlin baka chet leh thiam chiang mang lova ba-sa-ngam hi chhiatna hmawr a ni a, kan neihchhun pawh tihchhiat ai chuan “Kan hmanraw tlin tawk a ni,” tia sawiselna karah pawh fimkhur thiam a pawimawh.
        Sound system chungchang hi sawi tur a tam a, a then pawh kan sawi seng rih lo a ni. Lehkhabu hrang hrang leh internet-ah pawh zir tur leh chhiar tur a tam em em tawh a, a tel lova kan khawsak theih loh avang hian zai mi leh thusawi mi tan phei chuan tlem azawng chu hriat ve hrim hrim a tha khawp mai. Thiam chiang mang lo leh hmanraw zuartute thuziak dik tawk lo pawh a tam avangin fimkhur erawh a ngai thung.

Sunday 15 May 2011

Sermon

 KRISTIAN CHHUNGKUA
-Rbt Lalthanvawra
Nunna chi neiin pumkhatah a siam lovem ni? Chi thlah Pathian ngaihsak a zawng a ni. (Malakia 2:15)
    Kristian chhungkua tih thu hi thu pawimawh leh sawi hlawh tak a nih mek laiin a taka hman leh nun chhuahpui tur hian ngun taka ngaihtuah leh zir chian ngai tak a ni tih chu kan hre theuh awm e. Tun tumah pawh hian Kristian chhungkua din a tulna leh a pawimawhna te kan tarlang thiam tawk dawn hauh lo a ni tih inhre chungin Kristian chhungkua kan din theihna tura min tanpuitu a nih beisei chungin phak ang tawk tawkin Kristian chhungkaw din a pawimawhna leh a tulna te tarlan kan tum dawn a ni.
    Aw le, tun chawlhkar liam taa Kristian chhungkaw chawlhkar hun kan hman naah khan Pathian thu ka rilrua awm reng a awm a, chu chu Nunna chi nei in pumkhatah a siam lovem ni? Chi thlah Pathian ngaihsak a zawng a ni. (Malakia 2:15) tih hi a ni a. He thu kan en hian chhungkaw tin mai min dintu, a nihna leh kan nundan tur leh kan khawsakhonaah hian a duhdan leh a bul tumtu a nihna chiang takin a rawn tarlang a ni.
    Tun lai khawvela sualna chi hrang hrang lo pung zel hian chhung tinte min luhkhung mek zel a, chutih rualin khawvelin hmasawnna atana thil tangkai tak tak a hmuhchhuah, a lova kan awm theih tawh loh thleng hian sualin hmanruaah a hmang ta zel a ni a, chu chuan kan hriat loh hlan te, kan hriat reng chung pawhin chhungkaw member tinte, a lian ber atanga a te ber thlengin rilru leh taksa kan ngaihtuahna leh kan tawngkam thlengin sual lama min hnuhluh nan a hmang zel a. He sual tuifawn lak atang hian khawvel thiamna leh finna, Politics te hian min chhanchhuak theih dawn si lo. Chuvangin heng sualna laka  min veng tur hian a pawimawh ber chu Pathian duhzawng leh a zirtirna te ngai pawimawh a, Kristian chhungkua kan din hi a ni.
    Kristian chhungkua kan dinna tur atana chhungkaw entawn tlak tak tak kan Bible-ah hian an awm teuh a. Chung zingah chuan Kristian lo din tirh laia Kristian chhungkua pathum te hi an chanchin i han chhui teh ang.
    1. Mari (Marka Nu) : Barnaba farnu emaw a ni awm e. (Kol  4: 10) Jerusalem-ah in a nei a, Kristian hmasate’n inkhawm nan an hmang thin a ni.  A fapa Marka chu Chanchin Tha pahnihna ziaktua ngaih a ni. Tin, Petera lungina a tan lai khan thahnemngai takin a chhuah theihna turin an inah an tawngtai a, Lapa Vantirkoh chuan Tanin atanga hruaichhuakin Marka nu inah a hruai lut a ni tih kan hre bawk a ni. Hemite chhungkua hi Pathian an rinna leh a hnung an zuinaah hian entawntlak an va ni em! Ringtute thlamuang takin an inah hian an hahchawlin Lalpa chu fakin chibai an bukho thin a, Pathian thiltihtheihna leh malsawmna tamtak thlarauah an dawng a ni.
    2. Ludi : Ani hi Ludia bial Thuahtira ami puan senduk zuara Philipi khuaa awm ani a, Pathian be mi a ni (Tim 16:14) Paula thusawi a ngaihthlak hnuah amah leh a chhungte’n Baptisma an chang ta a, a inah hian Paula leh Sila te a mikhual a, Chanchin Tha hrilna kawngah an thawhhlawk em em a ni.
    3. Lazara te chhungkua : Ani hi Mari leh Marthi te nuta pa a ni a, a farnu te nen chuan Bethani-ah an awm a. Jerusalem atanga mel 2 leka awm a ni. Isua chu khawpui a tlawh dawnin an inah a thleng a, vawikhat chu Isua awm loh hlanin Lazara chu a damlo a, a thi ta mai a. Isua chu ni li lai chinah a lo kal a, Lazara, puk thlana a awm tawh chu a kaitho leh ta a. Joh 11: 1-15 kan chhiar chuan hemite chhungkaw chanchin atang hian Pathian hmangiahnain chhungkua a phuarkhawm thlamuanthlakzia leh Pathian ropuina thihna hnehtu a ni tih nasa taka tarlanin a awm a ni.
    Aw le, Kristian chhungkaw duhawm tak tak pathum chauh kan tarlan atang hian Kristian chhungkua chu Isua’n thuneihna leh Lalna a chan thinna chhungkuate an ni tih kan hmu thei a. Vawiinah hian kan chhungkaw member tin te la piangthar vek lo mah ila, Isua’n Lalna leh thuneihna a chan theihna turin Kristian chhungkua din theuh i tum ang u. Kristian chhungkua kan dinna tur atan hian member tinin mawhphurna kan nei theuh a, nu leh pa an pawimawh ang bawkin fate pawh an pawimawh bawk a ni.
    A tawp berah chuan kan Lal  Isua a lo kal leh thuai dawn avangin Lal Isua ringtu kan nihna hi he khawvel atan mai ni lovin, he khawvel piah lam atan pawh a ni. Tun lai hun inthlak danglam dan leh khawvel  thil hrang hrang te kan thlir hian Lal Isua lo kal lehna hi a hnai tial tial a ni tih min hrilh nawn mawlh mawlh a ni. Kristian chhungkua hian a tum ber chu khawvela chhungkaw hlim leh nuam tak din mai ni lovin Lal Isua lo kal leh hunah hian kan chhungkaw member tinte Pathian rama hruai thlen hi a ni.
    “Lo cheng ve la, kan run chhungah
    Hmangaihtu Lal Pathian
    Chhungkaw puipa ber lo ni la,
    Kan in, kan thinlungah” tiin Pathian hnenah inhlan ila, Kristian chhungkaw tha tak kan din theuh theihna turin chhungkaw tin te’n tan i la theuh ang u.

ARTICLE

   ELECTRIC PASTOR BIAL ZAIKUTPUI THLIRLETNA
           Electric Pastor Bial Zaikutpui 2011 chu a lo tiak leh ta reng mai. Kum dang zaikutpuiah chuan Bial chhung Kohhran tin puala zaipawl intihsiakna a tel zel a, kumin chu “Change” kan ti ve a ni ang, Music Camp kan ruahman zawk a, nimahsela inpe thei kan tam loh avangin kan hlawhchham ta rih a ni. Inkhawmpui dang ang lo takin thupui kan nei lo tlat mai a, a dangdai ve hrim hrim. ‘Zaikutpui’ han tih chuan mi tinin hawi lam kan nei sa thova, thupui hran neih kher loh pawh a lo tihchi phian mai!
LAWMNA TUR:
1. Inbuatsaihna : Bial Music Committee hruaitute’n ngaihtuahna, tha leh zung an sen nasat turzia chu a hriatthiam vek mai. Music camp te hlei hlei kha hlawhtling thei se chuan kan chhawr tangkai em em tur thil a ni. A thlengtu BCM Gosen pawhin theihtawp an chhuah a, sound system pawh nuai khat leh singhnih man vel an lei belh hial a ni! Ushering a tha thlawt a, thil theihnghilh thlengin min pe zui chat chat mai a, kan thiannu lehkha sem tur thlauh palh pawh an lo chhar a, a dawngtu turte hnenah an lo sem diam mai! Refreshment buatsaih leh sem dan pawh a felfai thlap mai.
2. Zaipawl  : Good Friday hunpui zawh chiah ni mahse Kohhran zaipawl tin leh Bial zaipawl ten inkhawm apiangin hla tha takin an rem thei a, BCM Gosen Biak In hi zai nuam tawk vel chiaha lian a ni a, Biak In chawm zo tawk vel chiah sound system nen, a zai hnuhnung apiang a mawi zual emaw tih mai tur an ni. A tawp zan hian Electic Veng Kohhran Jr. TKP te mawi takin an zai bawk. Zaipawl zaiah hian hmel leh chezia thlengin hmasawnna tam tak a hmuh theih a, a lawmawm hle.
3. Mipui Zai :    Mizo Kristian inkhawm hlawhtlinna pawimawh tak pakhat chu mipui zai kan tui em tih leh kan lam nasa em tih hi a ni awm e. Tun tum zaikutpui hi khua a lum deuh nen, tum dang inkhawmpui ang chuan kan lam hut hut lo deuhin a lang a. Nimahsela thalai kan tam bawk a, aw chi kima, “Khumtir rawh u Angel te u..” kan han ti tuar tuar mai kha chu nuam tak a ni!
4. Phek thlirna : Programme duan a felfai thawkhat a, sermon a hlawkthlak thin hle. Soloist pawh kan Bial hian kan lo nei tha hle mai. Tul lutuk lem lo puan vak vak kan sim ta viau. Inkhawm laia phone ri ruai ruai a awm miah loin ka hria, mipui pawh kan changkang sawt e. Zai tha duh mang lo hmuh tur an khat pharh mai. Inkhawm laia chhuak pawh an tlem a, ngaihthlak hun laia phun sur sur leh muthlu lup lup a zai huna lam leh mai ang chi pawh kan awm ta loin a lang. Zai tur hritlan thu sawi hmasa kher chi leh zaipawl mipui hmaa khuh tluar tluar ching pawh an awm ta lo.
HMASAWNNA TUR:
1. Hun hman dan: Hun hman dik hi tan hun vawn dik chauh a ni lo. Tul lutuk lo sawi kual chiam te, inbuatsaih that loh avanga thu ngai sawi nawn vak mai leh “Eh...ih.. ah” kan tih chhung leh kan chet ran thiam loh vanga kan hun khawhral hi a uiawm tham thin a ni. Hnam changkangte inkhawm pawimawh bikah te chuan programme chhiar chhuah te, “I lo kovang u” tih leh chanvo tih zawha comment kual duah hi a tam tawh vak lova, chibai bukna, Pathian thu chhiar, zaipawl, solo, sermon, mipui zai, tawngtai etc., programme duan dan fel tak hmangin an hun theuhah chanvo neitute an indawt thlap mai a, programme kan ngah tum phei hi chuan entawn thiam a chakawm thin.
2. Programme    : Programme a tha viau a, lehpekah chuan variety tam ta se ngaiah kan nei lo deuh theiin a rinawm. Zaipawl style inang vek tam lutuk ai chuan duet, group, beat group leh accapella thlengin music genre pawh chi hrang tam deuh leh mipui zai tam zawk awm thei turin inbuatsaihna hun thawl zawk nen tan la ila, zaikutpui a nih ang ngeiin speaker tih hluai aiah Praise & Worship tihte awm ta se a inhmeh viau maithei.
3. Mipui kan tlem: Bial zaikutpui hi zaipawl meet emaw ti tlat kan la tam viau. Bial chhunga Kohhran mi zawng zawng huap programme-ah chuan beisei aiin mi kan tlem tlat thin. Zaikutpui a nih ang ngeiin mipui zai tam se la kan vaiin kan ta neih lehzual thei ang em?
4. Music camp kha : Thil tha tak tur kan puitlin zo lova, a uiawm em avangin “ta sela,” tih tur a tam khawp mai. Hun rei lo deuh zawk, zan riak a nih pawhin ni tin hna thawh dal lo turin 8AM - 5PM tal awl ta ila lut thei kan tam zawk ang em? Kan camp thulh boruak vel khan zaikutpui boruak thleng khan a delh rit deuh em aw tih theih a ni awm e.